برجام اجرایی شد، حسن فتحی

همانگونه که اعلام شده بود 90 روز پس از تصویب قطعنامه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل متحد، برجام اجرایی شده و با بیانیه مشترک ظریف- موگرینی گام اصلی برای عملی‌شدن این توافق برداشته شد؛ به این ترتیب تلاش‌های مستمر 2 سال گذشته سرداران دیپلماسی به نتیجه رسیده و وارد مرحله عملی گردید. در همین رابطه امروز اولین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان ایران و گروه 1+5 در وین برگزار می‌شود که از اهمیت بسیاری برخوردار است.

تائید شورای اروپا همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همراه با نظرات مثبت ایران و آمریکا بر این واقعیت صحه گذاشت که آنچه در وین حاصل شده با توجه به شرایط سیاسی و خواست طرفین، جامع و راهگشا بوده و می‌تواند زمینه‌ساز تعامل ایران با جهانیان شود.

ایران بیش از یک دهه با جامعه جهانی بر سر برنامه هسته‌ای خود در کشمکش بوده و در این مدت خصوصا در زمان دولت‌های نهم و دهم متاسفانه سیاستی پیش گرفته شد که چندان برای ایران مفید و راهگشا نبود. تحریم‌هایی که امروزه برای رفع و برچیده‌شدنشان تلاش می‌شود در همان زمان از سوی شورای امنیت سازمان ملل و دیگر سازمان‌ها و نهاد‌ها علیه ایران اعمال شدند که زمانی کاغذپاره نامیده می‌شد، اما در عمل مشاهده شد که نه‌تنها کاغذپاره نیستند، بلکه بسیار مضر بوده و لطمات اساسی به کشور وارد می‌آوردند.

از امروز قرار است در پی توافق‌های صورت‌گرفته، تحریم‌های اعمال‌شده در ارتباط با برنامه هسته‌ای برطرف شده و زمینه مساعدی برای تعامل و همراهی ایران و جهانیان، خصوصا 6 قدرت برتر جهان فراهم گردد. اگرچه باید گام‌های دیگری در این راستا برداشته شود، اما به نظر نمی‌رسد اجرای برجام با مشکل و مانعی مواجه شده و مساله‌ساز شود.

نشست مشترک ایران و گروه 1+5 که قرار است از امروز در وین برگزار شود، در حقیقت برای هماهنگی بیشتر میان کشورهای امضاکننده برجام بوده و قادر است نقش تعیین‌کننده‌ای در زمینه ابهام‌زدایی ایفا کند، ولی با توجه به تائید‌هایی که صورت گرفته، به نظر نمی‌رسد اجرای برجام با مانع و مشکلی  مواجه شود.

ایران از این پس قادر خواهد بود به صورت عملی در جاده تعامل و همراهی با جهانیان حرکت کرده و فصل جدیدی در روابط با کشورها آغاز کند که برای تمامی طرف‌ها سودمند باشد. تجربه نشان داده که تقابل و چالش بی‌حاصل نه‌تنها مثبت و راهگشا نیست، بلکه می‌تواند مشکل‌ساز بوده و زمینه را برای افراطیونی که هیچ علاقه و تمایلی به حفظ منافع ملی و اقتدار سیاسی و اقتصادی ایران ندارند، هموار سازد.

حرکت برای تغییر روند اقتصاد ، حسن فتحی

حرکت برای تغییر روند اقتصاد

حسن فتحی

با ارائه بسته خروج از رکود، حرکت دولت برای تغییر روند اقتصاد آغاز شده و قرار است شرایط به گونه‌ای تغییر کند که اقتصاد کشور به‌روز شده و با وضعیت دوران پس از تحریم‌ها و توافق وین منطبق شود.

روزی که نامه 4 وزیر خطاب به رئیس‌جمهور انتشار یافت، آنهایی که همواره سنگ اختلاف در دولت را به سینه می‌زنند از فروپاشی دولت و نارضایتی در آن خبر دادند، ولی امروزه مشخص شده که همان مسائل و بیان واقعیت‌ها چراغ راه دست‌اندرکاران اقتصادی شده تا برای خروج کشور از رکود و هماهنگ‌سازی اقتصاد با شرایط جدید، برنامه‌ریزی کنند، زیرا استمرار رکود می‌تواند به بحران منجر شده و تلاش‌های دولت در مهار تورم و به حرکت درآوردن اقتصاد را به شکست بکشاند.

تغییر در روند اقتصاد با هدف مهار تورم و متحول کردن اقتصاد با شعار و ادامه وضعیت ناگوار پیشین نه‌تنها امکان‌پذیر نیست، بلکه جامعه را بیش از پیش به بن‌بست سوق خواهد داد؛ به همین دلیل رونق تولید و صادرات همراه با تحریک هدفمند تقاضا قادر است رشد اقتصادی را به ارمغان آورده و جامعه را متحول سازد.

بارها اعلام شده که ایران با اجرایی‌شدن برجام، در مسیری قرار می‌گیرد که نیاز به تجدیدنظر در سیاست‌ها و برنامه‌هایش دارد؛ به همین دلیل مشخص بود که دولت برای این مقطع برنامه‌ریزی کرده و نقشه راه ارائه خواهد کرد؛ نقشه راهی که در قالب بسته اقتصادی ارائه شده و قادر است تحرک را به اقتصاد بازگرداند.

این واقعیت را باید پذیرفت که ایران از تحریم‌هایی که بخشی از آنها به دلیل پرگویی‌ها و حاشیه‌سازی‌های بی‌دلیل تحمیل شدند، لطمات بسیاری دیده و اگر عقلانیت جای دشمن‌تراشی را نمی‌گرفت، با مشکلات و مسائلی مواجه می‌شد که رهایی از آنها امکان‌پذیر نبود. روزی که دولت جدید سکان امور کشور را در دست گرفت وعده تحول و رونق اقتصادی داد، به همین دلیل انتظار می‌رفت به وعده خود جامه عمل بپوشاند، ولی آنچه در این مدت سد راه گردیده بود تحریم‌ها و دلالان تحریم بودند که دست و پای اقتصاد را بسته و مانع حرکت آن در جاده عقلانیت بودند. لذا اجرایی‌شدن برجام و لغو تحریم‌ها این فرصت را در اختیار اقتصاد و دولت و ملت قرار داد تا با ساماندهی و اصلاح وضعیت اقتصادی، حرکت در راه رونق اقتصادی و تولید و صادرات را آغاز کرده و جامعه را به سوی رهایی از بحرانی که در کمین است سوق دهند.

ولی آنچه در این شرایط ضروری است تاکید بر این مساله است که خروج از رکود و اجرایی‌شدن بسته اقتصادی زمانی می‌تواند کارآمد و مفید واقع شود که با حمایت عملی مردم مواجه شده و آنها نیز صادقانه قدم در مسیر تغییر روند اقتصادی بگذارند. احیای روحیه تولیدمحور و تجدیدنظر در سیاست‌های صادراتی می‌تواند اقتصاد را متحول کرده و رکود را به تحرک و پویایی تبدیل کند.

برجام در جاده اجرا، حسن فتحی

انتظار‌ها به پایان رسیده و ماراتن برجام پس از کشمکش‌های بسیار به تائید مجلس رسید تا راه برای اجرای آن هموار شود.

اگرچه از قبل مشخص بود که برخلاف هیاهوها و جوسازی‌هایی که در داخل و خارج از مجلس علیه برجام به راه افتاده بود این توافقنامه به تائید نمایندگان خواهد رسید اما روندی که مخالفان با کمک رسانه‌ها و تریبون‌های مختلف در پیش گرفته بودند، این ذهنیت را برای همان گروه اندک و حامیانشان به وجود آورده بود که قادرند در مقابل خواسته دولت و ملت ایستادگی کرده و سدی در مقابل اجرای برجام به وجود بیاورند.

تائید و تصویب جزئیات «اقدام متناسب متقابل دولت ایران در اجرای برجام» در حقیقت به منزله صدور جواز برای عملی شدن توافق‌هایی است که در وین حاصل شد. به همین دلیل با مهیا شدن زمینه اجرایی شدن،تغییر شرایط آغاز گردیده و سکون و سکوت باید جای خود را به تلاش و تعامل بدهد. در این رابطه، این گفته خانم موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی حائز اهمیت است که «به روز رسمی تصویب برجام نزدیک می‌شویم.»

 پس از وضعیتی که جمهوریخواهان در کنگره آمریکا به وجود آورده بودند و در پی آن تلاش‌های نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و دلواپس‌نمایان داخلی که سعی داشتند با بزرگنمایی، خود را تاثیرگذار و مهم جلوه دهند، مشخص شد که آنها کف روی آب هستند که نمی‌توانند برخلاف جریانی که مورد تائید دولت و ملت است، حرکت کنند. هیاهوهای آنها بیش از اینکه به نفع خودشان و جامعه باشد ماهیت و چهره کسانی را آشکار ساخت که برای پیشبرد اهداف خود حاضر به دست زدن به هر اقدامی بودند که نمونه‌های آن را در جلسه قبلی مجلس شاهد بودیم.

به این ترتیب اقدامات یا در حقیقت کارشکنی‌های داخلی و خارجی برای متوقف کردن روند اجرایی شدن برجام ناکام ماند، اما نباید تصور شود که آنها برای همیشه به سوراخ‌های خود خزیده و بر سر عقل آمده‌اند، بلکه از همان زمانی که مجلس با آرای مثبت نمایندگان طرح مزبور را تائید کرد، جوسازی‌ها با اهداف و شیوه‌های جدید آغاز شده و از طریق رسانه‌های هم‌سو شدت گرفت.

این واقعیت را باید پذیرفت آنهایی که منافع خود را در خطر دیده یا از دست رفته می‌دانند، از هیچ کوششی برای کارشکنی و مساله‌سازی فروگذار نکرده و آرام نخواهند نشست، زیرا با وجود اینکه رئیس‌جمهور اعلام کرده که کاسبان تحریم نگران کسادی‌شان نباشند، ولی باید اعتراف کرد که در ایران جدید نمی‌توان با اصالت دادن به رانت‌خواری و بی‌قانونی، منافعی کسب کرد که فقط به نفع عده قلیلی باشد که هیچ تعلق‌خاطری به ایران و ایرانی نداشته و فقط در فکر حفظ منافع باندی و گروهی و پشت‌پا زدن به ملت و دولت هستند.

(84) آقای رئیس‌جمهور، فرهنگ گروکشی! ، پیمان رحیمی‌نژاد

آقای رئیس‌جمهور! تاریخ خاورمیانه ریشه در نظام عشایری دارد. بزرگ‌ترین نزاع‌های خاورمیانه به دست عشایر شکل گرفته است. مثلا برای صدها سال اقوام عشایری به کشاورزان چینی حمله می‌کردند؛ تا جایی که دیوار چین در مقابل آنها کشیده شد. حمله مغول نیز که از همین جنس بود بخش مهمی از تاریخ ایران است. آنها همواره با تخریب، سوزاندن، مصادره و زور راه خود را باز کرده‌اند. در این فرهنگ به دست آوردن خواسته‌ها بر هرچیزی مقدم است. این نگاه ادیان یا آئین‌ها را هم به عنوان بهانه مورد استفاده قرار می‌دهد. نمونه آن را امروز در اقدامات داعش به خوبی می‌توان دید، اما سایه این فرهنگ همواره امنیت اقتصادی و رونق اقتصادی ایران را از درون تهدید کرده است. چند مثال:

آقای رئیس‌جمهور! برای ایجاد یک مجموعه ساختمانی اقدام می‌شود. برای صدور مجوز یک پرداخت اولیه و مجموعه‌ای چک از سازنده دریافت می‌شود. به دلیل مشکلاتی که زیر مجموعه‌های شهرداری ایجاد می‌کنند کار بسیار به تاخیر می‌افتد، در نتیجه تامین مالی و پرداخت‌ها هم به تاخیر می‌افتد. به جای همکاری بیشتر از طرف شهرداری بیشتر مانع ایجاد می‌شود. صراحتا اعلام می‌کنند: کار را تعطیل می‌کنیم تا خواسته ما را عمل کنید! می‌دانند مراجعه به مراجع قضائی آن‌قدر زمانبر است که اصولا اقتصادی بودن کل پروژه را منتفی می‌کند. پیشرفت کار را وظیفه خود نمی‌داند. فشار با تکنیک گروکشی یک روال بسیار معمول در بروکراسی دولتی است!

آقای رئیس‌جمهور! تاجری قدیمی نماینده یک شرکت بنام اروپایی بود. برای ایجاد یک خط تولید کامل جهت ساخت لوازم خانگی برقی در ایران اقدام می‌کند. با شرکت اصلی توافق می‌شود کل بازار خاورمیانه در اختیار شرکت ایرانی قرار گیرد. قرار بود در پنج سال ایران به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم خانگی برقی دنیا تبدیل شود. مسیری که هم اشتغال بزرگی در ایران ایجاد می‌کند و هم دانش تولید را به ایران می‌آورد. صادرات هم جایگزین واردات می‌شد، در حالی که بیشتر خط تولید خریداری و نصب شده بود، ناگهان قیمت ارز توفانی می‌شود. از یک طرف بانک مرکزی قیمت ارز را به شدت بالا می‌برد و از طرف دیگر به دلیل تحریم‌های جدید آخرین ماشین‌آلات مورد نیاز به ایران فروخته نمی‌شود. بانک عامل به جای درک شرایط و حمایت، به تولیدکننده حمله می‌کند! یک فعال اقتصادی با اعتبار، تبدیل می‌شود به متهم بانکی. هم ممنوع الخروجی، هم مسدودی دسته چک، هم تخریب اعتبار بین‌المللی یک ایرانی که سرمایه ایران است. یعنی تخریب امنیت سرمایه‌گذاری و اشتغال بدست یک بانک خودی!

آقای رئیس‌جمهور! یک تعاونی معدنی با سهامداران تهرانی و محلی برای کار در یک منطقه محروم تشکیل می‌شود. در سال اول یک صورت حساب بزرگ مالیاتی صادر می‌شود! وقتی مدیر تعاونی به دلیل معافیت مالیاتی مقاومت می‌کند، رئیس دارایی شهرستان تهدید به توقیف اصلی‌ترین دستگاه معدن می‌کند. او می‌گوید: این مشکل شماست! در این شهرستان کوچک ما اگر بخواهیم قانون معافیت‌های مالیاتی را رعایت کنیم فقط چند نانوایی می‌ماند! اثبات حق معافیت سه سال زمان و هزینه بزرگی به دوش شرکت می‌گذارد. امروز دیگر آن شرکت وجود ندارد! تخریب قانون حمایت از تولید به‌دست رئیس دارایی!

آقای رئیس‌جمهور! فلسفه مناطق آزاد بر اصول اقتصاد آزاد و رونق‌بخش خصوصی بنیان گذاشته شده است. سازمان منطقه آزاد کیش سازمانی قانونی است که ظاهرا برهمین اساس تشکیل شده است و برای کم کردن بروکراسی یک سازمان مسئولیت‌های متنوعی دارد؛ مثلا سازمان هم ورود و خروج کالا را اداره می‌کند و هم مجوز ساختمانی می‌دهد، هم اداره برق را در کنترل دارد و هم ترافیک جزیره را اداره می‌کند، اما این شرایط اسیر فرهنگ عمومی مدیریت دولتی شده است و عملا موجب اخلال در وظیفه ذاتی سازمان می‌شود؛ مثلا زمانی سازمان با یک سازنده ساختمانی در مورد هزینه برق به اختلاف می‌خورد و جمع‌آوری زباله از آن مجموعه را متوقف می‌کند!!! یا برای مجوز واردات اطلاعات تجار را می‌گرفت و با همان اطلاعات خودش واردات می‌کرد! خودش رقیب بخش خصوصی می‌شود! در دولت‌ها مختلف این روال اندکی کم و زیاد شده است، اما اساس آن تغییری نکرده است. آن زمان که شعار (سال 1373 سال شکوفایی کیش) داده می‌شد بندر جبل علی در دوبی تقریبا وجود نداشت. امروز جبل علی کجاست و کیش کجا؟ موفقیت و امنیت پایدار بخش خصوصی همواره گروگان فرهنگ اقتصاد دولتی است و کیش هم مانند تمام فعالان اقتصادی در ایران گروگان همین فرهنگ است.

آقای رئیس‌جمهور! رونق اقتصادی، پیش‌نیاز امنیت پایداراست و امنیت پایدار پیش‌نیاز قدرت ملی پایدار است و همگی اسیر فرهنگ زورمدارانه عشایری و گروکشی است. آیا دولت شما اراده‌ای برای تغییر این رویه تاریخی و امکان توسعه پایدار دارد؟

تحلیل نبض بازار، مهندس محمدرضا حاتمی ورنوسفادرانی

هنوز آمار رشد سه ماهه امسال منتشر نشده که بسیاری از تحلیگران این رشد را منفی و شرایط رکود را بی‌سابقه می‌دانند. با این‌حال و در یک جمع‌بندی به‌نظر می‌رسد که این آمار منفی خواهد بود.

دولت تدبیر و امید پس از دریافت سکان اقتصاد کشور و مشاهده قطار اقتصادی که با شتاب به سوی بحران می‌رفت و با کشیدن ترمز تورم توانست تا حدودی آن را مهار کند و تا به آنجا پیش رفت که اجازه نداد شیب این کندشدن تورم به‌گونه‌ای باشد که منجر به رکود شود.

دولت امیدوار بود که برجام سریع تر از موعدی که گذشت به سرانجام برسد و پول‌های بلوکه شده به داخل ایران آورده شود ولی این دیرکرد زمانی منجر شد که عملکردهای بد سیاست‌های مالی و پولی جاری و حاکم بر اقتصاد را بیرون زند و آن را عریان ساخت. این اتفاق در ظاهر ضرری بود که منفعتی گرانمایه را برای مردم و اقتصاددانان آشکار و نمایان ساخت.

رکود تعمیق شده که هزینه‌های گرانش بر دوش بخش خصوصی بود در حال پاره کردن حد مقاومت رکود اقتصادی و رفتن به بحران است. دولت این موضوع را به‌تازگی فهمیده، در حالی که بخش خصوصی مدتهاست که قربانی آن شده است. دولت باید به داد اقتصاد برسد و گویا چنین نیز هست.

بانک‌های بنگاهدار در شرایط رکود بدجوری باید لقمه‌های لذیذ خورده‌شده قبلی را پس بدهند و از طرف دیگر معوقات خورده شده و بدهی‌های پرداخت نشده چه دولتی و چه خصوصی و چه رانت‌خواران، وضعیت را برای بانک‌ها بدتر و بدتر کرده‌اند. به‌طوری که اگر بانک‌ها ورود به بحران کنند سیاه‌چاله‌هایی که در اقتصاد ایجاد می‌کنند همه چیز را خواهد بلعید.

چهره اقتصاد ایران توسط سوءمدیریت دچار اسیدپاشی شده است و اعتماد مردم به سیاست‌های مدیران دچار خدشه شده است. از طرف دیگر اقتصاد از پشت توسط اختلاس‌ها و رانت‌های اقتصادی خنجر خورده است. دولت اگر بهترین برنامه‌ها را در چنته خود داشته باشد ولی برای این دو سرطان افتاده به جان اقتصاد تمهید لازم را نبیند، دیر یا زود دچار عواقب سختی خواهد شد. دولت باید اعتماد را با واگذاری کار به کاردانان در مردم بیشتر و بیشتر کند و برای کار شرافتمندانه ارزش و پاداش قائل شود و در این کار بسیار جدی باشد.

دولت گفته است در این هفته سیاست‌های اقتصادی 6ماهه دوم را اعلام می‌کند.

اگر این سیاست‌ها به بخش‌های محرک اقتصاد اجازه عملکرد درست را بدهد، می‌تواند سیاست و نظری درست و صائب باشد و به‌نوبه خود جای امیدواری زیادی را دارد که تغییراتی اساسی در جهت رفع رکود و دوری از بحران صورت پذیرد.

بخش مسکن از دیرباز یار گرمابه و گلستان اقتصاد ایران بوده است. دولت باید از روش‌های درست و با ایجاد بازار ثانوی، رهن و استفاده از محرک نهایی تقاضا بتواند در بازار رقابت ایجاد کند؛ رقابت عامل شفاف‌سازی است، رقابت عامل آمدن مدیران نخبه است و رقابت عامل رفع فساد و اختلاس است.

امید اینکه خبری که در راه است، خبری خوش باشد.

‌* برنامه‌ریز سیستم و توسعه‌دهنده پروژه‌های ساختمانی- تو‌سعه‌دهنده مهارت‌های مدیریتی و ادراکی