افق جدید در توسعه روابط بریتانیا و هند ، دکتر هوشنگ عزیزی

به نظر می‌رسد هند و بریتانیا به دنبال توسعه مناسبات فیمابین می‌باشند و این مساله را می‌توان از سفر مقامات دو کشور فهمید. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند برای دیداری رسمی به لندن سفر کرده و علاوه بر دیدار و گفت‌وگو با دیوید کامرون، با دیگر مقامات سیاسی و اقتصادی بریتانیا و نیز ملاقات کرد. بریتانیا و هند دارای چند قرن تاریخ مشترک، روابط سیاسی و مبادلات اقتصادی گسترده هستند. دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلستان از زمان آغاز زمامداری خود در سال ۲۰۱۰ تاکنون سه بار به هند سفر کرده است.

دو کشور سرمایه‌گذاری‌های وسیع و رو به افزایشی در کشورهای یکدیگر انجام داده‌اند و تمایل زیادی به گسترش این سرمایه‌گذاری‌ در هر دو طرف وجود دارد. از لحاظ میزان سرمایه‌گذاری خارجی در هند، بریتانیا در رده سوم قرار می‌گیرد و سرمایه‌گذاران هندی هم از لحاظ تعداد طرح‌های اجرا شده در بریتانیا رده سوم را پس از سرمایه‌گذاران آمریکایی و فرانسوی به خود اختصاص داده‌اند. برخی شرکت‌های هندی نقشی مهم در اقتصاد بریتانیا ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، گروه صنعتی و بازرگانی تاتا با نیروی کاری حدود ۶۵ هزار نفر، بزرگ‌ترین کارفرما در بخش صنایع تولیدی بریتانیاست.

ارز انتقال یافته از بریتانیا به هند هم رقم قابل توجهی را تشکیل می‌دهد. با توجه به نقل و انتقالات گسترده بین دو کشور، نمی‌توان رقم منابع انتقال یافته از بریتانیا به هند را دقیقا مشخص کرد اما براساس تحقیقی که روزنامه گاردین در سال ۲۰۱۳ انجام داد، احتمالا این رقم به حدود 9/3 میلیارد دلار (6/2 میلیارد پوند) در سال می‌رسد. طرح‌های ابتکاری در زمینه آموزش و پژوهش مانند بنیاد نیوتن - بهابا و افزایش منابع مالی برای همکاری تحقیقاتی بین دو کشور از ۱ میلیون به ۱۵۰ میلیون پوند در سال قطعا به تحکیم روابط اقتصادی و افزایش مبادلات تجاری منجر خواهد شد.

از دهه ۱۹۹۰ به بعد، دولت هند به تدریج از سیاست تمرکزگرایی اقتصادی فاصله گرفته و به سوی آزادسازی در زمینه تجارت خارجی حرکت کرده است. نتیجه این تغییر نگرش، آغاز یک دوره رشد سریع اقتصادی بوده که هنوز هم ادامه دارد. رشد اقتصادی به گسترش مبادلات تجاری هند با کشورهای مختلف جهان منجر شده و بریتانیا را با رقابت فشرده‌تری در ورود به بازارهای آن کشور روبه‌رو ساخته است. طی 15 سال گذشته، بریتانیا که زمانی سومین شریک تجاری هند بود به رتبه دوازدهم سقوط کرده است. در راستای افزایش همکاری‌های اقتصادی با خارج، آقای مودی در 18 ماهی که به نخست‌وزیری هند رسیده، به ۲۷ کشور جهان سفر کرده و در جریان این سفرها، قراردادها و توافقنامه‌های متعددی امضا کرده است. یکی دیگر از تحولات اقتصادی سال‌های اخیر در هند، اتخاذ سیاست «نگاه به شرق» بوده که باعث توجه بیشتر به روابط اقتصادی با ژاپن، کره جنوبی و چین شده است. در حال حاضر، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری هند است و سفر سال جاری مودی به چین به امضای توافقنامه‌های جدیدی به ارزش ۲۲ میلیارد دلار منجر شد.

ماه گذشته، هند میزبان رهبران ۵۰ کشور آفریقایی بود که خواهان گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری با این کشور بودند. همزمان، تعداد بیشتری از جوانان هندی برای تحصیلات یا یافتن شغل و امکانات سرمایه‌گذاری عازم آمریکا، استرالیا و آلمان می‌شوند، در حالی‌که در گذشته مقصد اصلی آنها بریتانیا بود. در حال حاضر، جمعیت هندی‌ها و هندی‌تباران ساکن بریتانیا به حدود یک میلیون نفر می‌رسد که بزرگ‌ترین اقلیت قومی ساکن بریتانیا را تشکیل می‌دهند و نقشی عمده در تحکیم روابط بین دو کشور ایفا می‌کنند.

به نظر می‌رسد هندوستان که زمانی مستعمره بریتانیا بود، امروزه به یکی از قطب‌های اصلی و بزرگ تجاری بریتانیا تبدیل شده است. در واقع دو کشور در حوزه‌های مختلف به شرکای اصلی یکدیگر تبدیل شده‌اند. برای توسعه ظرفیت‌های موجود در روابط متقابل، خواست و اراده مقامات دو کشور علاوه بر موضوعات سیاسی، اقتصادی و تجاری، در بخش‌های فرهنگی و آموزشی نیز قابل مشاهده است.