توریسم و جهانگردی اسلامی، محمدصادق فرهادیان

اسلام در آیات و روایات متعدد سیاحت و جهانگردی را مورد تشویق قرار داده و اعتقاد دارد هر فضایی که بستر مهاجرت سیاحان با رعایت اصول اخلاقی و قراردادهای بین‌المللی قرار گیرد، تمدن و مدنیت در آن محقق شده و محیط آماده رشد و تعالی می‌شود.

بشر در طول تاریخ زندگی خود به عناوین گوناگون، ناگزیر به انجام سیر و سفر بوده، زیرا ادامه حیاتش در گرو برقراری ارتباط و تعامل با افراد، اقوام و قبایل دور و نزدیک بوده است تا به این وسیله نتایج قابل توجهی را در زمینه‌های فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی به‌دست آورد. بنابراین سیر و سفر به اماکن دیدنی و جایگاه‌های تاریخی و رؤیت جلوه‌ها و مظاهر طبیعت در تاریخ زندگی بشر، سابقه طولانی داشته و همواره مورد توجه و اهتمام انسان بوده است.

از دیرباز انسان‌ها به‌واسطه نیاز فطری و طبیعی که همانا میل به کاوشگری و تنوع‌طلبی بوده، روانه سرزمین‌های ناشناخته می‌شدند تا در باب چگونگی زندگی مردم و ماهیت فرهنگی و آثار تاریخی آنان به پویش و تحقیق بپردازند و درباره سرگذشت ملت‌ها و آگاهی از آراء و عقاید کلامی و فلسفی آنان که منشأ آثار مثبت و سازنده و رهاورد رشد و بالندگی، برای جوامع بشری بوده است، به تحقیق پرداختند. چنین ویژگی‌هایی از جهانگردی مورد تأکید اسلام و حمایت سرزمین‌های اسلامی است و سبب انتقال حقایق در سرزمین‌های دوردست دنیا می‌شود. اساساً انسان موجودی جست‌وجوگر و منبعی از توان و استعدادهای بالقوه است که به کمک ابزار حسی، تلاش بر شناخت و درک پدیده‌ها و دریافت آگاهی از جهان هستی دارد، تا با بهره‌گیری از قوای عقل و فکر به معرفتی نایل آید که وارستگی و شرف انسانیتش را در نظام آفرینش به اثبات رساند. یکی از راه‌های نیل به این هدف، تحرک و تفحص است، زیرا وقوف و سکون، راهی به سوی کمال ندارد.

شاید بتوان ادعا نمود که قرآن اولین کتاب آسمانی است که جهانگردی را در آیات متعدد مورد اهتمام و تأکید قرار داده است. در این کتاب آسمانی، سیاحت و جهانگردی به سبب آثار و فایده‌های فراوان آن امری مشروع و مباح شمرده شده و سیر و سیاحت را سبب تعقل و اندیشه و بالا رفتن سطح آگاهی و بینش انسان دانسته، یعنی همان عنصری که بدون تردید سنگ بنا و شالوده رشد و توسعه زندگی انسان در ابعاد گوناگون فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است، زیرا کاملاً روشن است که یک جامعه بسته و بی‌خبر از دیگر ملت‌ها در هیچ زمینه‏ای رشد شایسته و بایسته ندارد و از تجربه‌ها و دستاوردهای علمی و فکری و اجتماعی دیگران محروم است.

در برخی آیات قرآن به هدفی فراتر از این اشاره شده است و آن اندیشه و مطالعه در عالم خلقت و آگاهی یافتن از چگونگی آفرینش و شگفتی‌های آن است. همان چیزی که امروزه هدف دسته‌ای از جهانگردان محسوب می‌شود.‌‌‌بنابراین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که از نظر اسلام و قرآن، جهانگردی اهدافی از قبیل جست‌وجوی دانش و معرفت، عبادت و زیارت، دیدن شگفتی‌ها، فزونی معرفت و ژرف‌اندیشی، تقویت صبر و استقامت، عبرت‌آموزی، سفر به قصد دیدار فرهیختگان، سفر به قصد تبلیغ دین، سفر به قصد ارتزاق و تجارت دارد که در مجموع همه این اهداف ارزشمند است و در رأس همه اهداف سیر صعودی و کمال تا رسیدن خداوند متعال نهفته است.

حال از آنجا که سیاست توسعه جهانگردی کشور مبتنی بر جذب جهانگردان فرهنگی است، ضمن معرفی مناسب ارزش‌های عالی تمدن و فرهنگ اسلامی، کشور اسلامی ایران می‌تواند بزرگ‌ترین عامل جذب گروه‌های جهانگرد باشد. در نتیجه بر این باوریم که حرکتی نوین پایه‌های اصول و موازین اخلاق اسلامی در جهانگردی را رقم خواهد زد.

دولت و مسئولین مربوطه می‌توانند با بهره‌برداری از افکار و اندیشه‌های دانشمندان اسلامی کشورمان، گام‌های جدی و مؤثری در جهت تحقق این اهداف بردارند. حداقل تکلیف ما درخصوص صنعت گردشگری مستقر شدن در جایگاه جهانی کشورمان است که از نظر سازمان جهانی جهانگردی دهمین کشور جهان با کسب سهم جهانی کشورمان از درآمد حاصله است.

در سال 1997 در دوازدهمین مجمع عمومی سازمان جهانی جهانگردی در استانبول، اکثر کشورهای عضو درباره مظلومیت تبلیغاتی برخی از کشورهایی که تحت تأثیر بی‌توجهی رسانه‌های کشورهای قدرتمند قرار گرفته‏اند بحث و گفت‌وگو می‌کردند. کشورهایی که به‌رغم فناوری‌های پیشرفته خود به عدم ارائه تصویر مناسب و واقعی از این کشورها می‌پردازند و به این ترتیب نه‌تنها آنان را از آثار و برکات مثبت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محروم می‌سازند، بلکه مانع آشنایی جهانگردان نقاط گوناگون جهان با مواهب طبیعی و فرهنگی ملی این مرز و بوم می‌شوند.

همچنین توصیه حفظ و حراست از میراث فرهنگی و ملی برای نسل آینده که از اهداف توسعه پایدار جهانگردی است، کشورهای عضو را بر آن داشت تا چارچوبی را برای رعایت اصول و موازین توسط جهانگردان طراحی کنند، که این خود از بهترین ابزار مقابله با جوسازی‌های غلط توسط رسانه‌هاست و براساس آن مبانی حقوق بشر و ارزش‌های مورد احترام کشورها به ویژه کشورهای میزبان متناسب با اهداف توسعه جهانگردی حفظ خواهد شد.

تنها صنعتی که می‌تواند روابط کشورمان و مردم را با سراسر جهان برقرار کند، بیشترین درآمد را با کمترین هزینه ایجاد کند و اثرات فوری در امور بین‌المللی از جهات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشد و از طرفی تبلیغات منفی علیه کشورمان را خنثی کند همین صنعت جهانگردی است. باور داشته باشیم تا مردم جهان برای دیدن واقعیت‌های کشورمان به ایران نیایند، به‌دلیل اثرات منفی تبلیغات 36ساله نمی‌توانند دیدگاه و ذهنیت خود را عوض کنند. در این مقطع که توجه جهانیان به سمت ایران معطوف شده است، تحقق این مهم از اهداف ملی و مذهبی ما می‌باشد. گذشته از این مهم کسب سهم جهانی کشورمان از درآمد صنعت جهانگردی امری اجتناب ناپذیر است.

سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO) در جدیدترین گزارش خود ضمن پرداختن به گردش مالی و درآمد جهانی صنعت جهانگردی در سال گذشته، نتیجه‌گیری کرده است که درآمدهای حاصله رقمی بالغ بر 1250 میلیارد دلار می‌باشد. به این ترتیب می‌توان محاسبه کرد که کشور ما با جایگاه جهانی خود می‌توانست و می‌تواند تا چه حدودی از این صنعت بدون دود و دم درآمد کسب کند.

حداقل انتظاری که از دولت تدبیر و امید می‌رود تحقق این واقعیت است، چرا که این دولت با عشق به اسلام و کشور در راه اهداف ملی و اعتقادی خود، ایستادگی کرد تا مذاکرات با کشورهای 1+5 به نتیجه خداپسندانه رسید و شرایط برای احقاق حقوق کشور و مردم مهیا شد.

صنعت جهانگردی گذشته از کسب درآمد می‌تواند راهگشای کشور عزیزمان در صحنه‌های جهانی برای تحقق اهداف اعتقادی و اقتصادی باشد.

صنعت جهانگردی نه‌تنها ارتباط جمهوری اسلامی ایران را در اسرع وقت با جهانیان برقرار می‏کند بلکه صنعتی زودبازده و جوابگوی بخشی از مشکلات کشور و جوانان خواهد بود.