اهداف مشترک روسیه و مصر در حفظ حکومت اسد، دکتر هوشنگ عزیزی

مداخله نظامی هوایی روسیه در سوریه و استقرار نیرو در پایگاه نظامی خود در طرطوس و بندر لاذقیه برای سرکوب داعش با واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی گسترده‌ای مواجه شد. در حالی‌که متحدین سوریه حمایت خود را از این حملات اعلام کردند کشورهای مخالف رژیم اسد، روسیه را به دلیل حملات کور در این کشور و تنها با هدف حفظ رژیم اسد مورد انتقاد قرار دادند.

در خصوص دلیل حمایت قاطع روسیه از رژیم اسد و دخالت هوایی در این کشور برای نجات رژیم اسد از سقوط می‌توان چنین استدلال کرد که روسیه در گذشته به دلیل عدم حمایت از لیبی به عنوان یکی از متحدانش، نه تنها چیزی به دست نیاورد بلکه این متحد قدیمی را دو دستی تقدیم اردوگاه غرب نمود. در واقع روسیه نمی‌خواست اشتباه لیبی را در سوریه تکرار نماید و یکی دیگر از متحدان منطقه‌ایش را از دست بدهد. از سویی بسیاری از کارشناسان روسی معتقد هستند با از دست دادن سوریه، هدف بعدی غرب برای مداخله و مقابله خود روسیه است، در واقع روسیه به نوعی تهدید را از مرزهایش دور و به مرزهای سوریه کشانده است. روسیه حاضر به تسلیم و یا سازش بر سر سوریه با غرب نیست و برای بقای رژیم بشار اسد با پرداخت هزینه، به‌دنبال ایفای نقش مؤثر در معادلات منطقه‌ای است؛ چراکه پس از بحران اوکراین، آوردگاه سوریه، آزمون سختی است و به‌نظر می‌رسد روس‌ها با ملاحظات دقیق راهبردی و استراتژیک، قصد احیای قدرت روسیه و حفظ تنها منطقه نفوذ خود را دارند.

شرایط نابسامان سوریه، گسترش تروریسم افراطی در منطقه، هجوم گسترده آوارگان سوری ـ عراقی به‌سوی اروپا و اذعان رسانه‌های غربی و عربی به ناکامی در مبارزه با تروریسم، همه به شکل‌گیری سیاست تهاجمی روس‌ها در منطقه کمک کرده است. گرچه غرب منطق روس‌ها را مبنی بر کمک به بقای بشار اسد در راستای مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی منتسب به القاعده نمی‌پذیرد و همچنان اصرار به رفتن بشار اسد دارد، ولی تغییر میدانی عرصه جنگ و هماهنگی جبهه روسی ـ سوری و پیوستن ضمنی ایران و عراق به این ائتلاف نوظهور ضدداعش در منطقه، کاخ سفید را در شرایط سختی قرار داده است.

از سوی دیگر مصر به رهبری ژنرال السیسی به عنوان یکی از متحدان روسیه، موضعی کاملاً متفاوت با عربستان سعودی و بسیاری از کشورهای عرب منطقه ضد بشار اسد گرفته و نه‌تنها حاضر به دفاع از سیاست‌های مداخله‌گرایانه در سوریه برای تجهیز سایر مخالفین و ساقط نمودن نظام سوریه نیست، بلکه آشکارا از راه‌حل‌های سیاسی خاتمه بحران و پذیرش دولت بشار اسد به‌عنوان دولت قانونی سوریه حمایت می‌کند. برعکس سایر کشورهای عرب که تأکید بر رفتن بشار اسد دارند مصر وی را به‌عنوان بخشی از راه‌حل سیاسی بحران پذیرفته است.

مصر ناتوانی و ضعف نیروهای ائتلاف تحت رهبری آمریکا را عاملی برای گسترش نفوذ داعش و افراطی‌گری در منطقه و سرایت آن به مصر می‌داند و در این میان، از آمادگی دولت مصر برای دیدارهای امنیتی با مقامات سوری برای تبادل اطلاعات و مبارزه با تروریسم استقبال می‌کند. هدف مصر، حفظ سیستم سیاسی سوریه و جلوگیری از قدرت گرفتن گروه‌های تندرو مذهبی است؛ به همین دلیل، مقامات مصری به حملات روسیه علیه مواضع تروریست‌ها واکنش مثبتی نشان دادند. بنابراین، ورود روسیه به جنگ تروریسم، با استقبال آشکار مصری‌ها روبه‌رو شده است. هم‌زمان با این وضعیت، قاهره از احیای روابط استراتژیک با مسکو و خرید سلاح‌های پیشرفته نظامی از این کشور خبر می‌دهد.

به نظر می‌رسد اوضاع سوریه روز به روز پیچیده‌تر می‌شود. جدال در این کشور تبدیل به آوردگاه میان کشورهای غربی و متحدانشان از یکسو و روسیه و متحدانش از سوی دیگر شده است. در حالی‌که روسیه به هیچ وجه حاضر به چشم‌پوشی از سوریه نیست کشورهایی مانند مصر و ایران نیز در این کشور اشتراکاتی با روس‌ها دارند. روسیه نیز برای مشروعیت‌بخشی به مداخله خود در سوریه نیاز به حمایت بیشتر متحدانش دارد.