فرسایش ارزش پول ملی ، سعید کاکاآقازاده

پول ملی ایران و نرخ برابری آن در برابر دیگر ارزها با درآمدهای ارزی کشور از محل نفت ارتباط نزدیکی دارد. بعد از سقوط بهای نفت در بازار جهانی و رکود حاصل از این اتفاق، درآمدهای ارزی ایران به شدت کاهش پیدا کرد. همچنین در سال‌های نه‌چندان دور، قیمت نفت در حدود بشکه‌ای 110 دلار در نوسان بود، ولی درحال حاضر به زیر40 دلار سقوط کرده است. کاهش 60 درصدی نفت و کاهش صادرات ایران در پی تحریم‌ها باعث شد تا درآمد کشور از 110 میلیارد دلار در سال 1390 به 25 میلیارد دلار در سال جاری برسد و پیش‌بینی می‌شود با وضعیتی که درنتیجه کاهش قیمت نفت به وجود آمده در سال آینده نیز شرایط بهتر نخواهد شد. درحالی که طی این مدت درآمد ارزی ایران به یک‌پنجم رسیده است که با این روند نمی‌توان جلوی کاهش بیشتر ارزش پول ملی را گرفت. از دیگر عوامل کاهش ارزش «پول ملی» تورم بوده که از سال 80 تاکنون میانگین نرخ آن از 40 درصد، به گفته مسئولین به حدود 14 درصد رسیده و اگر میزان تورم ایران را با دیگر کشورهای جهان مقایسه کنیم، در کشورهای توسعه‌یافته نرخ تورم آنها کمتر از 2 درصد بوده و حتی در برخی از این کشورها تورم به 2دهم درصد نیز می‌رسد. درحالی که ایران در کنار سوریه، ونزوئلا، روسیه و چند کشور دیگر نرخ تورم 2 رقمی دارد. همچنین دولت با در اختیار داشتن منابع ارزی خود از فروش صادرات نفت، سعی داشته است تا به طور مصنوعی با تزریق این منابع در بازار، جلوی افزایش دلار و کاهش ارزش پول ملی را بگیرد. اما با توجه به کاهش قیمت نفت، کنترل قیمت دلار از دست دولت خارج شد و دوباره افزایش پیدا کرد. از سوی دیگر وقتی در کشوری نرخ تورم بالا می‌رود به همان نسبت نرخ ارزهای خارجی نیز افزایش پیدا می‌کند. در ایران دولت با دخالت در بازار سعی می‌کند جلوی نوسان نرخ ارزها را بگیرد، ولی هر زمان که منابع مالی کافی در اختیار نداشته باشد تا آن را وارد بازار کند، نرخ «ارز» دچار نوسان می‌شود. این کمبود منابع باعث شد تا دولت قیمت دلار مبادله‌ای را به بالای 3 هزار تومان افزایش دهد. اگر بخواهیم میزان نرخ تورم ایران را با شاخص نرخ تورم در آمریکا و منطقه «یورو» مقایسه کنیم، درخواهیم یافت دولت ایران قادر نیست تا در طولانی‌مدت تنها با تکیه بر تزریق دلارهای نفتی بتواند نرخ ارز را ثابت نگه دارد. از طرفی ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که با ارزان نگه‌‌داشتن مصنوعی نرخ ارز این امکان را نمی‌دهد تا قیمت دلار با تورم بالا برود تا کالاهای صادراتی قدرت رقابت پیدا کنند. مسئولین دولتی این تصور را دارند که پایین نگه‌داشتن نرخ ارزهایی مانند «دلار» به سود اقتصاد است. از طرفی اگر بتوان اقتصاد کشور را از طریق تقویت بنگاه‌های تولیدی نیرومند کرد و بخش بازرگانی را تا آن اندازه مستحکم کنیم که صادرات از واردات بیشتر شود و با مهار تورم و رسیدن آن به سطح کشورهای توسعه‌یافته، می‌توان امیدوار بود اقتصاد ایران در یک روند رو به رشد قرار گرفته و در چنین شرایطی ارزش پول ملی نیز باثبات و نیرومند می‌شود. اما با یک اقتصاد بیمار که دولت با کسری بودجه مواجه است، با نرخ تورم 2 رقمی و همچنین بنگاه‌هایی که درحال ورشکستگی هستند و بسیاری از مشکلات اقتصادی، نمی‌توان به تقویت پول ملی چندان امیدوار بود. تا زمانی که پول «ملی ایران» ارزش واقعی خود را پیدا نکند، پول دیگر کشورها در اقتصاد ایران جایگاه برتر خود را همچنان حفظ خواهد کرد.