سیاست‌زدگی اوپک و بازندگان نفت ارزان ، امیر میری

نفت ارزان هم برای اقتصاد کشورهای تولید‌کننده نفت و هم برای مصرف‌کنندگان آن  آسیب‌زننده است. با کارشکنی عربستان که به دلایل سیاسی جلوی توافق بین اعضای اوپک را در مورد کاهش سطح تولید گرفت، قیمت نفت طی یک هفته گذشته با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شد. تا جایی که قیمت‌ها به پایین ترین میزان طی هفت سال گذشته رسید.کاهش قیمت به زیر 35 دلار به قدری عجیب است که هیچ کارشناس بدبین نفتی در جهان، یک سال پیش نمی‌توانست چنین قیمتی را پیش‌بینی کند. قیمتی که هم به ضرر تولیدکنندگان نفت به ویژه کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی است و هم به ضرر مصرف کنندگان عمده نفت مانند ژاپن و چین تمام خواهد شد. همین امروز نیز می‌توان تبعات کاهش قیمت نفت را در سیاست و اقتصاد کشورهایی مانند روسیه، ونزوئلا، ایران و حتی آمریکا دید. در ونزوئلا حزب مطبوع آقای مادورو در انتخابات اخیر بعد از سال‌ها یکه‌تازی، دچار شکست تحقیر‌کننده‌ای شد. کشورهای عضو اوپک، روسیه و ایران از بی‌ثباتی و کسری بودجه شدید رنج می‌برند و حتی اقتصاد آمریکا هم از این کاهش قیمت نفت مصون نماند و دچار آسیب‌هایی اقتصادی شد، مانند کاهش ارزش سهام غول‌های نفتی و بسیاری از شرکت‌های تازه تاسیس تولید‌کننده  نفت شل که در حال از دست دادن سرمایه خود و رسیدن به آستانه ورشکستگی هستند. اما کاهش قیمت نفت از اجلاس دو سال پیش اوپک شروع شد، جایی که عربستان برای از دور خارج کردن نفت شل آمریکا از بازار‌های جهانی افزایش مازاد نفت را برای کاهش قیمت‌ها به زیر 70 دلار در دستور کار خود قرار داد و برخی از اعضای اوپک را نیز با خود همراه کرد. البته عربستان با این کار هم قصد داشت که نفت شل را از بازار‌های جهانی خارج کند و هم باعث کاهش درآمد نفتی کشور‌هایی مانند ایران و روسیه که رقبای سیاسی خود در مسائل منطقه‌ای می‌داند، شود. آمریکا که هم‌اکنون جزو بزرگ‌ترین تولید کنندگان نفت در جهان است، قصد داشت تا سال 2016 به بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان تبدیل شود و برای به‌دست آوردن مقام اولی در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های متعددی انجام داد. با وجود کاهش قیمت نفت و به‌رغم کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف و بهره‌برداری از منابع نفت شل، تولید همچنان برخلاف تصور دولت عربستان ادامه پیدا کرد و با کاهش نیافتن عرضه نفت اوپک و زمزمه بازگشت نفت ایران به بازار‌های جهانی، قیمت‌های نفت به شکل بی‌سابقه‌ای سقوط کرد و به پایین‌ترین قیمت در 7 سال گذشته رسید. 7 سال پیش وقتی قیمت نفت به زیر 35 دلار سقوط کرد، همزمان با رکود بزرگ سال 2008 بود، که از میزان مصرف فرآورده‌های نفتی به شدت کاسته شده بود. اما امروز این کاهش در زمان ثبات و رشد اقتصاد جهانی رخ می‌دهد که دلیل آن عرضه مازاد نفت است. مطمئنا در کوتاه‌مدت اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده نفت مانند ژاپن، کره و اتحادیه اروپا از این کاهش منتفع خواهد شد، اما در میان مدت به دلایلی مانند، عادت کردن شرکت‌ها به قیمت پایین نفت و سوددهی غیرواقعی برای یک دوره کوتاه، عدم سرمایه‌گذاری برای کشف و بهره‌برداری از میادین نفتی جدید و مقرون به صرفه نبودن استفاده از انرژی‌های پاک، به ضرر جامعه جهانی تمام خوهد شد. اما در این زمان وظیفه سیاستمداران و به ویژه اعضای اوپک برای اقدام عملی برای پایان دادن به قیمت‌های پایین نفت بسیار مهم و حیاتی است. البته ایران نسبت به بسیاری از کشور‌ها تولید‌کننده نفت یک امتیاز ویژه‌ای دارد و آن‌هم اینکه، تا چندی دیگر بیش از یک میلیون به تولید نفت خود خواهد افزود و به تبع آن در آمد‌های نفتی خود را افزایش خواهد داد. اما تولید بیشتر و ارزان‌فروشی به هیچ عنوان مورد پسند هیچ کشوری نیست و برنامه‌ریزان دولت نیز از این موضوع خرسند نیستند. البته باید این را گفت که سیاستگذاران و مسئولین کشور باید خود را برای قیمت‌های پایین نفت آماده می‌کردند. وقتی به یاد آوریم که دو سال پیش وزیر نفت آقای زنگنه کاهش قیمت به زیر 70 دلار را محال می‌دانست، امروز می‌فهمیم که چرا بسیاری از سیاستمداران از این قیمت‌ها مبهوت شده‌اند و ناراحت هستند. اما در کل همه کشورهای جهان از تولید‌کننده تا مصرف‌کننده، با شرایط امروزی قیمت 75 الی 80 دلار را قیمت مناسبی برای نفت می‌دانند. برای افزایش قیمت نفت تنها یک تصمیم باید گرفته شود و آن هم توسط عربستان و هم‌پیمانانش باید انجام گیرد. باید عربستان سیاسی بازی را کنار بگذارد و به غیرسیاسی بودن نقش اوپک که در زمان بنیانگذاری توسط اعضا تاکید شده بود، پایبند باشد. اگر سیاسی‌بازی در اوپک برای ضربه زدن به کشورهای رقیب پایان پذیرد، بی‌شک با کاهش یک تا دو میلیون بشکه نفت در روز می‌توان قیمت‌های نفت را افزایش داد و از پیامدهای پایین بودن قیمت نفت به اقتصاد جهانی جلوگیری کرد. موضوعی که بسیاری حداقل در شرایط امروز آن را محال می‌دانند.