تدابیر روسی برای باتلاق سوریه، دکتر هوشنگ عزیزی

حملات مستقیم نظامی روسیه در سوریه، بار دیگر پیچیدگی‌های اوضاع این کشور را نشان داد و ثابت کرد که این بحران روز به روز به سمت حادتر شدن پیش می‌رود. به هر حال، مسکو پس از هفته‌ها زمینه چینی، در اقدامی بی‌سابقه حملات نظامی مستقیم هوایی در سوریه را شروع کرد که ضمن پیچیده‌تر کردن این کلاف سردرگم، واکنش‌ها و عکس‌العمل‌های مختلفی را درپی داشته است.

روسیه در حالی عملیات نظامی خود در سوریه را آغاز کرد که کمترین هماهنگی با سایر کشورها و حتی متحدان منطقه‌ای خویش نیز انجام نداد. این در حالی بود که همزمان آمریکا طی ابتکاری در سازمان ملل، نشستی را با حضور رهبران و مقامات عالی برخی کشورها برای تقویت ائتلاف بین‌المللی فعال در سوریه ترتیب داده بود و مسکو با اقدام خود، این نشست را بی‌اثر کرد. هرچند روسیه دلیل ورود نظامی به سوریه را درخواست دولت قانونی دمشق، برای مقابله با تروریسم اعلام کرده که حکومت سوریه را با تهدید جدی روبه‌رو کرده و منافع روسیه را نیز تهدید می‌کند، اما به واقع نمی‌توان گفت تنها به همین دو دلیل روسیه حاضر به ورود به بحرانی شده است که عواقب آن بر هیچ کس آشکار نیست.

یکی از مهم‌ترین اهداف روسیه در حمله به سوریه، حفظ توان و اثرگذاری ژئوپلتیکی این کشور در خاورمیانه و حمایت از یکی از متحدین این کشور در منطقه می‌باشد؛ موردی که قبلا در خصوص لیبی انجام نشد و روسیه یکی از متحدان اصلی خود در منطقه را از دست داد. بر همین اساس، مسکو با کمک‌ و حملات نظامی مستقیم در حمایت از این دولت، بر آن است تا عزم خود را برای حفظ و تقویت دولت هوادار کرملین به کشورهای غربی به ویژه آمریکا نشان دهد. بر همین اساس شاید برای روسیه بین گروه‌های مختلف معارض حکومت اسد تفاوت چندانی نباشد و هر گروهی که در مقطع فعلی حکومت اسد را به خطر اندازد، می‌تواند هدف حملات هوایی روسیه باشد. موردی که آمریکایی‌ها نیز نسبت به آن به روس‌ها هشدار داده‌اند و خواستار تفکیک میان مخالفین اسد با داعش شده‌اند.

از سویی آمریکا و متحدین غربی این کشور تمایل دارند که روس‌ها در باتلاق سوریه گرفتار شوند، تا بهتر بتوانند به اهداف خود در این کشور برسند. تعدد بازیگران و متغیرهای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دخیل در موضوع سوریه، محدودیت‌ها و هزینه‌هایی را برای ماجراجویی نظامی روسیه در سوریه ایجاد خواهد کرد. مشکلات حمایت لجستیکی از نیروهای عملیاتی، هزینه‌های مالی عملیات، گستردگی عرصه درگیری و مخالفت‌های بازیگران داخلی (سوری)، منطقه‌ای و بین‌المللی از این جمله هستند. هرچند کمک‌های میدانی و اطلاعاتی سوریه، عراق و ایران می‌تواند به مؤثرتر بودن حملات کمک کند، اما مجموعه این داشته‌ها برای یک اقدام نظامی بلندمدت و گسترده کفایت نخواهد کرد.

از هزینه‌های اقتصادی زیاد این مداخله بر اقتصاد روسیه نیز نباید به سادگی گذشت؛ اقتصادی که با مشکلات فراوانی مواجه است. از سوی دیگر، مسکو می‌داند که با اقدام نظامی در سوریه، احتمال اقدامات خرابکارانه داعش و برخی گروه‌های افراطی علیه منافع آن کشور در منطقه و در خاک روسیه افزایش می‌یابد و ممکن است امنیت داخلی این کشور را به خطر اندازد و صدای معترضان را بالا ببرد.

به نظر می‌رسد که روسیه با مداخله نظامی در سوریه خود را وارد بازی خطرناکی کرده است که امکان پیروزی در آن بسیار اندک است. روس‌ها قبلا همین تجربه تلخ را در افغانستان نیز داشتند و درس عبرت نگرفتند. غربی‌ها نیز از ورود روسیه به این بحران ناخشنود نیستند و ترجیح می‌دهند روسیه نیز از عواقب مصیبت‌بار آن بی‌نصیب نماند. به هر صورت باید دید روس‌ها برای باتلاق خودساخته سوریه چه تدبیری خواهند اندیشید.